Tadeusz Żeleński – Boy „Marysieńka Sobieska” – audiobook, czyta Ryszard Nardowski

 

         Pozycja ta to oryginalne spojrzenie na Marysieńkę, Jana III Sobieskiego  i na całą epokę przez pryzmat głównie listów Sobieskiego do Marysieńki. Boy - Żeleński przeczytał wszystkie te listy, zapoznał się z kontekstem społecznym, politycznym, rodzinnym itp. A listy mówią o wszystkim, co się wówczas działo, i na arenie międzynarodowej i w kraju. Wydarzenia bardzo poważne, np. wojny przeplatają się z mniej doniosłymi, a nawet ze skandalami obyczajowymi. Przykładowo gigantycznym skandalem obyczajowym był  romans Sobieskiego z Marysieńką za życia jej pierwszego męża, a potem 2 śluby Sobieskich, jeden miesiąc i tydzień po śmierci pierwszego męża Marysieńki, a potem oficjalny 2 miesiące później.  Boy – Żeleński musiał sporo poczytać również i w innych źródłach o osobach, które miały w tamtych czasach znaczenie, o rodzinie bohaterów, faktów i anegdot jest sporo. Książka jest rzeczywiście formą biografii, ze sporą ilością cytatów z korespondencji, o ile jednak biografie opowiadają o ludziach godnych z różnych względów poznania, to Marysieńka była tylko małostkową prostaczką i manipulatorką, a do perfekcji doprowadziła jedynie sztukę uwodzenia mężczyzn. 

      Autor opisując Sobieskiego z kolei pisze o tym, co było w nim wielkie i o tym, co było małe, uprzedził o tym na samym wstępie. Opisując różne zjawiska, nawet i wojny, starał się wniknąć w to, jakie rzeczywiście przyczyny stały za decyzjami politycznymi i sugeruje, że za niektórymi, w tym również bardzo poważnymi, stały względy zupełnie nieracjonalne. Przykładowo osobista niechęć Marysieńki do Ludwika XIV doprowadzić miała do sojuszu Polski z Habsburgami i do naszego udziału w bitwie pod Wiedniem. Generalnie  z książki wynika, że znaczna część wydarzeń międzynarodowych źródło miała w fanaberiach królowej. Czy sugestie te są trafne, a wpływ kapryśnej królowej na małżonka i pośrednio na politykę nie został wyolbrzymiony, każdy musi zastanowić się sam. Na uwagę zasługuje to, że autor odnosi się często do wydarzeń z przeszłości. Przykładowo zastanawiając się nad tym, czy wydarzenia zmieniające bieg dziejów wynikają tylko z polityki międzynarodowej, gospodarki itp. racjonalnych czynników, czy tez może ze zbiegów okoliczności i kaprysów, wspomina Kleopatrę i jej wpływ na mężczyzn.  

        Autor spróbował też, co wydało mi się szczególnie ciekawe, opisać poziom intelektualny  Sobieskiego przez pryzmat czytanych przez niego książek. Nie kwestionował nigdy jego absolutnie wyjątkowego i wybitnego  talentu jako żołnierza i dowódcy, ale poza tymi umiejętnościami król wypada  w aspekcie intelektualnym blado. Czytał bardzo mało, a lektury przypominały prostacze romanse. Boy - Żeleński zastanawiał się nawet, czy Sobieski mógł czytywać dzieła poważne, głębokie. Doszedł do wniosku, że nie mógł, bo nie był wyrobionym czytelnikiem i nie byłby w stanie czegoś takiego nie tylko przeczytać, ale  i zrozumieć.  

       Marysieńka jawi się po lekturze tej książki jako osoba wyjątkowo nieciekawa, pozbawiona jakichkolwiek zainteresowań intelektualnych, skupiona tylko na sobie i swojej francuskiej rodzinie tj.  na ojcu i bracie. Nie wydaje się, aby poza nimi kochała jeszcze kogoś, może trochę dzieci, ale też bez przesady. A zarówno Sobieski, jak i pierwszy mąż potraktowani byli tylko przedmiotowo

        Poważną wadą audiobooka jest spora ilość wyrazów, a nawet i zwrotów francuskich, które czytane są wyłącznie po francusku i bez jakiegokolwiek tłumaczenia. Niekiedy przez to tekst jest niezrozumiały, np. ktoś nazwał królową określeniem – tu pada zwrot po francusku- a potem autor snuje refleksje, czy rzeczywiście wyrażenie to mogło stanowić powód do obrazy. Słuchacz, który nie zna francuskiego, nie ma pojęcia, o czym jest mowa.   

5/6

Lucy Maud Montgomery "Emilka z Księżycowego Nowiu"

   W okolicach Bożego Narodzenia wracam do książek dzieciństwa. A Lucy Maud Montgomery była jedną z moich ulubionych autorek. Cykl o Ani  z Zielonego Wzgórza jest świetny, ale i tak najwyżej cenię "Błękitny Zamek" i właśnie trylogię o Emilce. Emilka też jest wyjątkową osobą, ale bardziej skomplikowaną niż Ania. Ma pasję i to ją wyróżnia od Ani i innych bohaterek tej pisarki. Tą pasją jest pisanie. Gdy wzięłam do ręki "Emilkę" zastanowiłam się chwilę, czy to ma sens, będąc osobą dorosłą można przecież na problemy wieku dziecięcego i nastoletniego patrzeć z dystansem i przymrużeniem oka. Ale sens jest, gdy się czyta o pasji Emilki i o jej marzeniach nieuchronnie nasuwa się pytanie, a co się stało z naszymi pasjami i marzeniami z dzieciństwa? Kiedyś czytałam wywiad z psycholog, zajmującą się pomocą w poszukiwaniu pracy. Ku mojemu zaskoczeniu, kobieta ta powiedziała, że zawsze pyta o to, o czym dana osoba marzyła, gdy była dzieckiem, co lubiła robić, co najlepiej jej wychodziło, czy było takie zajęcie, przy którym zapominała o całym świecie  itp.   

    Emilka po śmierci ojca trafiła pod opiekę swoich ciotek, do Księżycowego Nowiu. Pierwszy tom to okres chodzenia do szkoły, odpowiednika naszej szkoły podstawowej. Mowa jest o asymilowaniu się w całkiem nowym miejscu, o nawiązywaniu pierwszych przyjaźni, gdy Emilka przy drugiej osobie zaczynała się czuć swobodnie i miała ochotę opowiadać o wszystkich swoich sekretach, a nawet i przeczytać swoje utwory.

   Emilka, podobnie jak i Ania z Zielonego Wzgórza, jest marzycielką. Ale w przeciwieństwie do Ani potrafi być niemiła i to wcale nie rzadko. Zdecydowanie częściej niż Ania natrafia na osoby złe. Z koleżankami w szkole układało się jej różnie, na jednej się szalenie zawiodła. Życie Ani przypominało niekiedy bajkę, wszystko było świetne i wspaniałe, u Emilki wszystko jest bardziej realistyczne.  Jej relacje z ciotkami, szczególnie z Elżbietą, były trudne. Emilka bardziej przypomina życie, a Ania bajkę.

5/6

Izabela Broszkowska "Szczęśliwe życie. Opowieść o księdzu Tadeuszu Fedorowiczu"

  Ksiądz Fedorowicz był postacią szalenie ciekawą, zaryzykowałabym twierdzenie, że do tego jeszcze niemal świętą. Książkę niewątpliwie warto przeczytać, aczkolwiek  sposób jej napisania budzi wiele zastrzeżeń.

           Ksiądz  zasłynął z tego, że w czasie wojny zdecydował się na dobrowolny wyjazd wraz z zesłańcami ze Lwowa gdzieś na Sybir. W chwili wyjazdu punkt docelowy nie był znany. Jak się okazało, trafił do Kazachstanu i pełnił tam posługę . Żył w skrajnej biedzie i niewiele brakowało, a przypłaciłby tą decyzję życiem. Został potem kapelanem w Armii  Andersa, miał możliwość powrotu z nią do kraju, ale z opcji tej nie skorzystał, bo sporo Polaków z ZSRR wyjechać nie mogło. Został z nimi,  a do Polski wrócił z Armią Berlinga, z Berlingowców ostatecznie został wyrzucony w bardzo krótkim czasie. Fenomenalne dla mnie było to, że nie oceniał, nie robił uników wówczas, gdy wcielony został do Armii Berlinga. Nie generalizował, że są tam sami komuniści, uznał, że z pewnością się przyda. No i tak się stało, wielu żołnierzy, szczególnie pochodzących ze wsi, korzystało z jego posługi. Po wojnie został  kapelanem w Ośrodku dla Niewidomych w Laskach. A Laski słynęły z tego, że nie tylko opiekowano się tam niewidomymi. Laski skupiały inteligencję katolicką, w tym wielu opozycjonistów.  Odnalazł się w przeciwieństwie do wielu ludzi zarówno w czasach złych i dobrych, zmarł w 2002r.  

    Co do sposobu napisania książki, to styl jest ciężki. W pierwszych rozdziałach autorka omawia szczegółowo rodowód księdza, historie wszystkich członków jego rodziny, łącznie z dziadkami. To samo robi z jego przyjaciółmi. Z pewnością całości lepiej zrobiłoby, gdyby fragmenty te zostały znacznie skrócone.
  
     Nie za bardzo jasny jest dla mnie rozdział, dotyczący znajomości Jana Pawła II z ks. Fedorowiczem. Z opisu wydawcy z okładki wynika, że przez 40 lat ks. Fedorowicz był duchowym powiernikiem papieża. Z rozdziału o tej znajomości wniosku takiego wysnuć już nie można. Gdyby sugerować się tym rozdziałem relację tą można byłoby nazwać luźną znajomością, ograniczającą się do bardzo rzadkich spotkań w szerszym gronie. Wikipedia podaje jednak z kolei, że ks. T. Fedorowicz był spowiednikiem papieża. Wątek ten nie został zgłębiony. A można byłoby sporo się dowiedzieć rozmawiając chociażby z kard. St. Dziwiszem.  
    Autorka często cytuje różne wspomnienia, czy listy, tak jakby mowa była o postaci sprzed co najmniej 100 czy 200 lat, której nikt znać już nie może. Brakowało mi relacji osób, które znały księdza nieco luźniej, niż najbliżsi współpracownicy. Relacje najbliższych współpracowników są. Jest indeks osób, są przypisy, są zdjęcia. Ale mimo to po lekturze pozostał mi pewien niedosyt.   
4/6

Lilian Jackson Braun "Kot, który myszkował w szafach"

 

 

     Kiedy ostatnio przeczytałam opowiadanie S. Chwina  o kocie w zbiorze "O kotach", a w którym również wspomniał L. J. Braun, uświadomiłam sobie, że chyba jeszcze tak naprawdę nie opisałam Koko. Ów tytułowy kot, to właśnie Koko, arystokrata, syjamczyk. Jest równie frapujący, jak i Behemot z "Mistrza i Małgorzaty" . Koty często kojarzą się ze zjawiskami nadprzyrodzonymi. Wiedźmy z różnych bajek nie miały przecież psów, tylko koty. Koty i kryształowe kule. Skojarzenie takie w przypadku Koko jest trafne. Koko ma nadprzyrodzone zdolności. Powieści pisane są w ten sposób, że pewne zachowania Koko można interpretować albo jako coś niezwykłego, paranormalnego, albo jako zwykły przypadek. Jak kto woli. Koko znajduje różne ciekawe rzeczy. Niekiedy wchodzi na półkę z książkami i zrzuca jakiś tytuł, a potem okazuje się, że to właśnie w tej książce jest podpowiedź dla Qwilla, jak rozwiązać zagadkę morderstwa.    

 
 Cały cykl, o czym już wspominałam, to opowieść o cieszeniu się życiem. Mowa jest o zwyczajnym życiu. W tym tomie mija właśnie 5 lat, odkąd Qwill mieszka w małym miasteczku. Zawsze znajduje radość w czytaniu, w muzyce, w spotkaniach z ludźmi. Poza tą rutyną lubi też sięgać po coś nowego, jak chociażby w tym właśnie tomie, udział w monodramie o wielkim pożarze, jaki nawiedził miasteczko w połowie XIX wieku. Obserwuje Halloween i śnieżno - mroźne Boże Narodzenie. Święta poprzedził śnieżny armagedon, śnieg padał bez przerwy przez 16 godzin
  

        Qwill jak zwykle cieszy się z poznawania nowych ludzi, a szczególnie gdy są to osoby wyróżniające się czymś na tle przeciętnej masy i są w stanie pozytywnie zainspirować innych. W tym tomie zainteresował się 88 letnia baką swojego redaktora naczelnego, Euphonią, która na Florydzie rzekomo popełniła samobójstwo. Jak ustalił, była ona "tancerką, snobką, miała obsesję na punkcie zdrowego odżywiania i fioletowego koloru. Była też hojna, skąpa, elegancka, wyniosła, dowcipna, nieprzewidywalna, uprzejma i zadzierała nosa". Z reguły osoby takie uchodzą za dziwaków i nie są odbierane zbyt pozytywnie, u Qwilla jest inaczej. I właśnie przez to i Qwill jest postacią bez cienia wątpliwości interesującą i książki o nim również. Nasz bohater nie poszukuje osób typu matka Teresa, bo takie zdarzają sie pewnie raz na milion, wynajduje oryginały w pobliżu siebie.

     A w przypadku wspomnianej kobiety przeczucie nie myliło Qwilla, została ona zamordowana. Nasz bohater rozwiązuje więc zagadkę zabójstwa, czyta wmiędzyczasie "Przypadki Robinsona Cruzoe" i "Opowieść wigilijną" Dickensa. Jest gościem na ślubie swjego przyjaciela Archa, a ślub jest o tyle zasługujący na uwagę, że państwo młodzi mają około 50 lat

5/6

Książki roku 2019

    

Od czasu prowadzenia bloga uzmysławiam sobie ciągle, że wyłonienie jednej książki roku jest szalenie trudne. Gdy wracam po kilku latach do swoich poprzednich rozmyślań o książkach roku, to niejednokrotnie na pierwszym miejscu postawiłabym książkę z miejsca drugiego czy trzeciego. O ile jednak przyznanie konkretnego miejsca w dziesiątce bywa problematyczne, o tyle wyłonienie najlepszych z przeczytanych książek w danym roku, problemów już nie nastręcza.

    Jak zwykle podczas wyłaniania książki roku biorę pod uwagę nie tylko nowości, ale po prostu wszystkie książki, które w tym roku przeczytałam po raz pierwszy. A ponieważ czytuję nie tylko nowości, książką roku może zostać i ta, która wydana została nawet kilkaset czy kilkadziesiąt lat temu.

1. Bohdan Cywiński "Rodowody niepokornych " - to pozycja kultowa, nie tylko przypomina osoby, które patrzyły szerzej, niż tylko na dobro swoje i swojej rodziny. Uzmysławia też, że funkcjonowanie w oderwaniu od tego, co dzieje się dookoła, w polityce, w sposłeczeństwie i całkowity brak zainteresownia i rekacji na to, że są ludzie i grupy krzywdzone i dyskryminowane ( a są zawsze), jest ułomne.

2. Joseph Roth "Proza podróżna" i "Listy z Polski" . Obie książeczki są objętościowo malutkie, teksty powstały w podobnym czasie, obie składają się z małych form, będących trochę reportażem, trochę esejem, trochę wspomnieniami. Pierwotnie drukowane były w prasie. Z tego też względu potraktowałam je jako jedność. Genialny jest zmysł obserwacji autora, jego dalekowzroczność, głębia psychologii, brak złudzeń co do przyszłości i kolosalna empatia dla skrzywdzonych.

3. Marcel Proust "Czas odnaleziony" - ostatni tom "W poszukiwaniu straconego czasu" czyli refleksje o życiu człowieka dojrzałego. I tu również jest motyw rozmyślań nad sensem życia i jego bilnsem w konkretnych przypadkach. Proust opisuje osoby, które były z siebie bardzo zadowolone mimo braku ku temu obiektywnych podstaw.

4. Marcin Meller "Nietoperz i suszone cytryny" - rewelacyjny zbiór felietonów, będących pochwałą życia wraz z jego szarą codziennością. W każdym niemal tekście jest coś godnego przemyślenia i niestereotypowego.

5. Agata Christie "Kurtyna" - chociaż czytam sporo kryminałów, wygrał najstarszy z nich, klasyka. Tak się stało, z innym oczywiście tytułem, nie po raz pierwszy. Ta książka wesoła nie jest, ale poza intrygującą zagadką kryminalną, opowiada o ludziach u schyłku życia. Obiektywnie rzec biorąc mogliby być z niego bardzo zadowoleni, a są wielkimi frustratami.

6. Sebastian Pawlina "Wojna w kanałach" - ukazuje, że psychika ludzka naprawdę jest niezbadana. W ekstremalnych sytuacjach, w kanałach, zdarzały się sytuacje, że najtwardsi z najtwardszych, nawet cichociemni, niekiedy nie dawali rady, a świetnie radzili sobie inni, nieznani. Dlaczego? Nie wiadomo. No i jeszcze autor zainteresował mnie samym powstaniem.

7. Zofia Kossak Szczucka "Krzyżowcy" - wspaniała długa powieść, która pomaga zrozumieć całą epokę historyczną, z postaciami odmalowanymi tak, jakby żyły obok nas podczas czytania czy słuchania.

8. Aleksandra Domańska "Bohatyrowicze" - pozwala zrozumieć przyczyny, dla których nasze społeczeństwo jest obecnie tak mocno podzielone i próbuje zasypać nieco tą przepaść.

9. Christophe Andre "Medytacje dzień po dniu" - po raz pierwszy w zestawieniu książek roku pojawiła się tego typu pozycja, coś w rodzaju poradnika. Książka jest wyjątkowa, pozwala się wyciszyć, nabrać dystansu do rzeczywistości.

10. Paweł Jasienica "Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje agoni" - to rzecz o upadku państwa i także o tym, że nawet w takich najczarniejszych momentach znajdują się ludzie, którzy się nie poddają i robią, co mogą. I nigdy nie idzie to na marne. Przykładowo czy można powiedzieć, że uruchomienie szkolnictwa przez Pijarów zakończyło się klęską, bo państwo i tak upadło? Oczywiście, że nie, bo ukształtowano w ten sposób nową elitę, a przez to rozwinęła sie kultura, którą podziwiamy nawet i dziś.