Cezary Łazarewicz „Sześć pięter luksusu”

         Pozornie i bez czytania opowieść o jednym z warszawskich budynków może wydawać się trochę mało zachęcająca, aby po nią sięgnąć. W rzeczywistości ta historia jest frapująca. Autor opowiada o kilku pokoleniach rodziny Jabłkowskich, przed wojną właścicieli najnowocześniejszego w Europie domu towarowego w Warszawie przy ul. Brackiej. Jest to opowieść o historii, o ludzkich charakterach, o przemianach ustrojowych w Polsce, ale opowiadanych głównie z perspektywy rodziny Jabłkowskich, a także opowieść o Warszawie. Autor rozmawiał z Jabłkowskimi i tymi ich byłymi pracownikami, których zdołał znaleźć, sięgał do źródeł, do dawnych gazet czy książek.

    Bracia Jabłkowscy byli fenomenalnymi szefami, potrafili tak bardzo troszczyć się o ludzi, że byli pracownicy pamiętali o nich nawet przez kilkadziesiąt lat. Kiedy zmarł Feliks Jabłkowski, kilkadziesiąt lat po wojnie, gdy trumna miała zostać przeniesiona do karawanu, pojawili się nieznani ludzie, wzięli tą trumnę i zanieśli az do grobu. To byli jego dawni pracownicy. Autor rozmawiał m. in. ze staruszkiem, dawnym pracownikiem Jabłkowskich. Sam Jabłkowski osobiście pilnował, aby ten pracownik, wówczas bardzo młody chłopak, wychodził codziennie z pracy o godz. 14.00 i aby szedł do szkoły. 

       Jabłkowscy uosabiali przedwojenne wartości, uczciwość, rzetelną pracę. Nie sprzedawali bubli, nie oszukiwali ani klientów, ani pracowników. Ich wkład w rozwój kraju wynikał z rzetelnie prowadzonego biznesu, ludzie mieli zatrudnienie, klienci byli zadowoleni, Skarb Państwa dostawał podatki. Sprzedawali towary bardzo wysokiej jakości, stąd ten tytułowy luksus. Jabłkowscy nie walczyli w powstaniach, ale w 1920 i 1939 już tak. Mieli oni też niesamowitą umiejętność podnoszenia się po klęskach. Nestor rodu, Józef, zbankrutował,  nie swojej winy, ale stało się. Stracił wszystko i powstał, odbudował to, co stracił. Feliks Jabłkowski, którzy był szefem tej firmy, też ją utracił po wojnie na skutek działań komunistycznego państwa, gdy walczyło ono z prywatną inicjatywą. W PRL-u nie mógł niczego odbudować, było to nierealne, ale utrzymywał rodzinę i również gdy tylko stało się możliwe, poszedł w kierunku prywatnego biznesu, rozumianego tak, jak przed wojną.  

    Tą część książki, która opowiada o czasach socjalizmu i o tym, jak Jabłkowskim odebrano nieruchomość, jak zrujnowano sklep, czyta się najciężej, jest to wstrząsające, nawet gdy się wie, że tak właśnie było. Batalia o odzyskanie kamienicy już po przemianach ustrojowych  po 1989r., trwała dwadzieścia lat, ale na szczęście zakończyła się sukcesem.     

8/10 

     

Adam Bielecki „Spod zamarzniętych powiek”

 

    „Spod zamarzniętych powiek” to nie tylko opisy górskich wypraw autora,  w Himalaje  czy inne góry, ale i wplecione w te opisy mini refleksje na wiele tematów, np. o lojalności, przyjaźni, odwadze, przełamywaniu schematów itp. itd. Są nawet wzmianki o niewytłumaczalnych doznaniach. Himalaiści w krytycznych sytuacjach, na pograniczu życia i śmierci, czuli niekiedy czyjąś obecność, słyszeli jak ktoś do nich mówi. Ten ktoś mówił im, jak np. mają iść, gdy nie znali drogi. 

         Autor jest szalenie oczytany, kiedy jeszcze się uczył w szkole, miał taki incydent, że przez jakiś czas nic innego nie robił, tylko czytał książki. Ma więc wyrobiony całkiem niezły styl pisania. Książkę czyta się niezwykle lekko. A o kunszcie pisarskim świadczy chociażby to, że szalenie ciężko jest się od niej oderwać, w pewnych fragmentach jest to w ogóle niemożliwe. Gdy czytałam o tragicznej wyprawie na Broad Peak  z 2012r. , o której sporo wiedziałam, czytania nie mogłam przerwać, zarwałam kawałek nocy. Wydanie jest piękne, z kolorowymi zdjęciami gór. 

      Bielecki kojarzy mi się, od kiedy w ogóle o nim usłyszałam, z człowiekiem idącym pod prąd utartym schematom i niepoddającym się w żadnych okolicznościach. Osoby które nie przepadają za górskim wędrówkami czy nie interesują się wyprawami w Himalaje, mogą właśnie z tego względu książkę przeczytać z zainteresowaniem. Gdy spotkał się z niewyobrażalnym hejtem po wspomnianej wyprawie na Broad Peak, bardzo skutecznie się bronił i przedstawiał swój punkt widzenia, dla mnie jest przekonujący. Gdy Polski Związek Alpinizmu, kiedyś monopolista przy organizowaniu wypraw w Himalaje czy Karkorum, nie godził się na jego uczestnictwo, organizował wyprawy w inny sposób. Wspomniał o organizowanych przez siebie w internecie zbiórkach na wyprawy. Gdy pierwszy raz to zrobił, nie liczył na duży odzew, była to właściwie jedynie próba. Gdy efekt przerósł jego najśmielsze oczekiwania, popłakał się ze szczęścia.  Książka jest szczera, bez udawania. Największe emocje budzą oczywiście opisy tych wypraw, w trakcie których ktoś zginął.  

8/10 

Agata Christie „Tajemniczy przeciwnik” – audiobook, czyta Krzysztof Gosztyła

 

    Mimo iż jestem fanką Agaty Christie muszę stwierdzić, że ta książka naprawdę ma sporo wad. Fabuła jest miejscami niedorzeczna i nielogiczna, a do tego często jest nudno, mimo bardzo szybkiej akcji. Niekiedy jest tak, że coś słabą książkę ratuje, np. jakieś zdanie, jakiś opis, dla których warto było jednak ją przeczytać  i mimo ewidentnych minusów, określa się ją jako niezłą i się ją zapamiętuje. W tym przypadku ten plus to para detektywów Tommy i Tuppence. Christie pokazała na ich przykładzie, co powinno być podwaliną udanego i trwałego związku.      

      Każdy chyba zna Herkulesa Poirot czy pannę Marple, mało kto jednak kojarzy wspomnianą parę Tommiego i Tuppence, którzy również są detektywami w pięciu powieściach Królowej Kryminału. W „Tajemniczym przeciwniku”, pierwszym tomie tego cyklu, mają około 20 lat, znają się od dawna i bardzo się lubią, mają wspólny system wartości, są wobec siebie lojalni i mają do siebie zaufanie. Co ważne, mają pełną świadomość zalet i wad drugiej osoby. Nie próbują na siłę zmieniać ani siebie, ani swojego przyjaciela i nie wytykają mu tych wad, nie zatruwają sobie życia z tego powodu. Wiedzą, że ten ktoś taki właśnie jest i chociaż nie wszystko im się w drugiej osobie podoba, akceptują to. Mają świadomość, że zalety tej drugiej osoby są zdecydowanie większe niż jej wady, choćby naprawdę były mocno denerwujące. Uczucie przyszło do nich dopiero z biegiem czasu, tak niepostrzeżenie, że początkowo nawet sami sobie tego nie za bardzo uświadamiali. Pod koniec książki właśnie je sobie uświadomili i każdy z nich zastanawiał się, jak się w tej sytuacji zachować. Z jednej strony nie chcieli popsuć istniejącego układu, z drugiej  chcieli go zmienić na inny, lepszy. Tylko tyle i aż tyle. 

      A co do akcji to agent wywiadu angielskiego płynący w 1915r. Lusitanią po jej storpedowaniu wręczył przypadkowej dziewczynie bardzo ważne, tajne dokumenty. Jego szanse na uratowanie były żadne, jej zaś zdecydowanie większe. Fabuła w dużej mierze dotyczy poszukiwania owej dziewczyny przez różne wywiady, a nawet osoby niemające związku ze służbami, czyli właśnie Tommiego i Tuppence. Pojawia się jeszcze niemal wszechmocny i tajemniczy demiurg, pan Brown. Inne plusy to obraz angielskiego społeczeństwa krótko po I wojnie światowej ze szczególnym uwzględnieniem arystokracji, dla której nie zastosowała taryfy ulgowej. 

7/10 

Eugenia Kuzniecowa „Drabina”

 

Od kiedy stale na naszych ulicach widać uchodźców z Ukrainy, wiele razy przychodziło mi do głowy, jak czują się młodzi Ukraińcy, którzy mogliby walczyć za swój kraj, a jednak tego nie robią. Czy są zadowoleni, że udało im się uciec? Czy może jednak przeżywają dylematy? Jak w ogóle funkcjonują, wiedząc, że ich koledzy czy krewni na Ukrainie walczą lub angażują się w wojnę w inny sposób? Mam oczywiście świadomość, że nic tu nie jest proste, bo ktoś może być chory, może mieć na utrzymaniu rodzinę, lub mogą być jeszcze inne powody takiej sytuacji. Niemniej jednak gdyby np. w 1920 roku wszyscy Polacy uciekli i nie miałby kto walczyć, być może bylibyśmy dzisiaj częścią Rosji. 

    Właśnie Kuzniecowa pochyla się nad tego typu dylematami. Książka napisana jest bardzo lekko i mimo głębszej tematyki czyta się ją wyśmienicie. Otóż młody Ukrainiec, Tolik, wyjechał do Hiszpanii, kupił tam dom, a parę dni później Rosja zaatakowała Ukrainę. Do naszego bohatera przyjechała jego rodzina wraz z koleżanką siostry, dwoma kotami i psem. Był on załamany z powodu tej sytuacji, chciał mieszkać sam, krewni mieli z kolei problem z zaadaptowaniem się do nowych warunków. 

     Pozornie wszystko było ok, autorka jednak ukazuje, że nikt tam normalnie nie funkcjonował. Wszystkim tym osobom stale towarzyszyła myśl o Ukrainie, śledzili przebieg wojny, gdy jedli np. pomidory, to im nie smakowały, bo na Ukrainie są lepsze itd. Tolik zmagał się z wyrzutami sumienia, że nie walczy, wyrzucał sobie, że jest tchórzem. Ale uzmysławiał sobie też, że nie może walczyć, bo przecież zajmuje się tyloma osobami. Ale zaraz  potem znowu wracał do tych wyrzutów. Świetnie jest też ukazany brak zrozumienia dla tej sytuacji ze strony osób, które nie były Ukraińcami. Znajomi Tolika chcieli dobrze, zorganizowali imprezę, połączoną ze zbiórką na Ukrainę. Nie widzieli problemu w tym, że zaprosili na nią Rosjanina, rzekomego dysydenta.  

     Po lekturze można zdecydowanie lepiej zrozumieć sytuację ukraińskich uchodźców, wczuć się w ich doznania, pisała to osoba, która zna sytuację niejako od środka. Skoro uchodźcy, którzy nie musieli martwić się o miejsce do spania czy o pieniądze, nie mogą sobie poradzić z tą sytuacją, można sobie wyobrazić, co czują ci, którzy są w gorszej sytuacji. A tych którzy są w gorszej, dużo gorszej sytuacji, jest zdecydowanie więcej.  Wisienką na torcie jest wielka niewiadoma. Co ostatecznie zrobi Tolik ? Co zrobi jego rodzina?

8/10

Olga Tokarczuk „Księgi Jakubowe” – audiobook, czyta zespół lektorów

 

        „Księgi” nie wzbudziły mojego entuzjazmu i gdyby nie tło historyczne i kilkudziesięcioletnia panorama dziejów zarówno XVIII wiecznej Polski, jak i innych państw, zrezygnowałabym ze słuchania. Gdybym czytała książkę, to pewnie nie skończyłabym jej. Zastanawiałam się sporo, co w tym utworze może być takiego, co wzbudziło z jednej strony entuzjazm wielu czytelników i krytyków, a z drugiej totalną niechęć. 

      Komitet Noblowski przyznając nagrodę Oldze Tokarczuk umotywował to tym, że w twórczości przekracza ona granice, dał jej Nobla za „narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia” .

      Nie ulega wątpliwości, że w tym utworze bohaterowie rzeczywiście przekraczają różnego rodzaju granice, tyle tylko że nie wiem, jak w tym przypadku może to budzić pozytywne skojarzenia.  Autorka nie użyła ani razu określenia sekta, ale dla mnie nie ma nawet najmniejszego cienia wątpliwości, że opisała sektę. Przykładowo Jakub Frank gdy założył już swoją sektę uznał, że tylko on będzie mógł decydować, kto może z kim sypiać. To, czy ktoś miał męża czy żonę, czy żywił do kogoś uczucie, nie miało jakiegokolwiek znaczenia. Wydawał w tym zakresie jednoznaczne dyspozycje i wszyscy musieli się do tego dostosować. Łamał również granice, żyjąc latami w kazirodczym związku z córką Ewą.  Nikt na to nie reagował, chociaż był to fakt powszechnie znany. Był bardzo zadowolony, gdy Ewa została kochanką samego cesarza. Frank kilka razy zmieniał wiarę, wynikało to po prostu ze względów koniunkturalnych, gdy ostatecznie przeszedł wraz z sektą na katolicyzm miał oczywiście na względzie fakt, że zrywając z judaizmem, będą mogli nabywać ziemię i uzyskać szlachectwo. 

        Frank jest postacią na tyle  odrażającą, że również i z tego powodu słucha się tego dzieła bardzo ciężko. Z całą pewnością nie może on nikogo do niczego zainspirować. Oczywiste jest, że literatura nie opisuje tylko postaci godnych podziwu i naśladowania. Słuchając audiobooka czy czytając książkę przebywa się jednak niejako z jej bohaterami, przebywanie bohaterami „Ksiąg” dla mnie było trudne. 

          Oldze Tokarczuk stawia się niekiedy zarzut antypolskości, nie wydaje mi się on trafny, przynajmniej nie w odniesieniu do „Ksiąg”, bo całej twórczości nie znam. Przedstawia ona ludzi, którzy w większości nie są do niczego przywiązani, ani do kraju, z którego pochodzą, ani do konkretnego miejsca, ani do wyznania. Ten model życia bynajmniej nie uczynił z nich ludzi szczęśliwych. W „Księgach Jukubowych” Polska rzeczywiście jest pokazana jako miejsce mało przyjazne i niezbyt godne uwagi. Opisywana pogoda z reguły była zła, niebo szare, nieporównywalne do nieba z południa Europy, było ciemno, zimno, wszędzie panował brud, ludzi światłych, wykształconych była zaledwie garstka. Antysemityzm panował straszliwy. Duchowieństwo katolickie to obraz wszelkich możliwych dewiacji za wyjątkiem chyba tylko księdza Chmielowskiego. Można byłoby oczywiście z tym obrazem polemizować. Każdy twórca ma jednak oczywiście prawa do własnego punktu widzenia. Trudno zarzucać np. Dickensowi, że był antyangielski, czy Dostojewskiemu, że był antyrosyjski, bo opisywali biedę, panującą w ich krajach.   

     Plusy książki to właśnie rozległa panorama dziejów, ścieranie się i obcowanie różnych kultur i religii, opowiadanie historii z punktu widzenia różnego rodzaju mniejszości mniejszości w tym osób, na które nikt wówczas nie zwracał uwagi, jak np. chłopi. Obraz pozornie jest bardzo szeroki, ale jest też wybiórczy. 

5/10

Ida Żmiejewska „Błędne ognie” cz. 4 cyklu „Zawierucha”

 

    Cykl o czasach I wojny trzyma cały czas poziom, jest to naprawdę dobre czytadło. Sposób pokazania tamtych czasów jest dla mnie na tyle przekonujący, że odnoszę wrażenie, że tak naprawdę mogło być, że ludzie mogli się tak właśnie zachowywać, tak czuć. Czyta się dobrze, można zapomnieć o rzeczywistości. 

            W pierwszej połowie 1917r. w Warszawie nie działo się nic tak spektakularnego, o można porównać do  wcześniejszego wycofania się Rosjan i wtargnięcia armii niemieckiej. Warszawa nadal jest okupowana przez Niemców, nadal ograbiają oni i Polaków i miasto z wszystkiego, co można przetopić na działa czy amunicję, np. rekwirują dzwony kościelne. Nadal panuje bieda, ludzie są niedożywieni, są gigantyczne problemy ze znalezieniem pracy. Z niektórych osób wychodzą wówczas najgorsze instynkty, pokazane jest, jak do firmy, w której jako krawcowa pracowała Julia, przyszła klientka i zachowywała się skandalicznie, pomiatała Julią i jej groziła. Julia nic nie mogła z tym zrobić, wiedziała, że gdyby rzuciła pracę, innej mogłaby nie znaleźć. Ukazany jest też brutalny świat sutenerów i handel kobietami. Wojna w tym zakresie w niczym nie przeszkadzała. 

       W Rosji natomiast wybuchła Rewolucja Lutowa, a w ówczesnym Piotrogrodzie mieszkała tymczasowo najstarsza z sióstr Keller, Zosia. Pokazane jest, jak  część mieszkańców miasta chciała uciec z Rosji jak najdalej, bo obawiała się najgorszego, a cześć uważała, ze sytuacja się znormalizuje. Z Petersburga najbardziej sensowną drogą ucieczki, była droga morska do Szwecji. Zosia właśnie o czymś takim myślała, miała jednak świadomość, że interesuje się nią rosyjska ochrana i nie wiadomo, czy plan się powiedzie. Wyjazd musiałby nastąpić z kotem, co utrudniało sytuację, zostawienie kota nie na szczęście nie było brane pod uwagę. 

           Nasze bohaterki prowadzą oczywiście jak na tamte warunki w miarę normalne życie, maja swoje problemy, a to uczuciowe,   a to jeszcze inne. Na plan pierwszy wysuwa się właśnie Julia, która jest zdeterminowana, aby odnaleźć dawną miłość i nie zważa na to, że jest mężatką. Rozważa nawet w miarę popularne wówczas rozwiązanie, aby  wyswobodzić się z więzów małżeńskich poprzez zmianę wiary na protestancką i zawarcie nowego ślubu. Determinacja Julii godna jest podziwu. 

    Ciotka Klara romansuje z 6 lat młodszym mężczyzną, nawet bardzo tolerancyjne  bratanice są tym jedynie rozbawione, bo wiedzą, że taki związek nie może przecież zostać sformalizowany. Swoje uczucie uzmysłowiła sobie także Pola, natomiast czy coś wyjdzie z jej marzeń, stoi pod dużym znakiem zapytania. Zosia dowiedziała się z kolei, że jej ukochany ma przed nią tajemnice. 

8/10