Michał Bułhakow „Mistrz i Małgorzata” w tłumaczeniu Leokadii Przebindy, Grzegorza Przebindy i Igora Przebindy

 

    

      Tłumaczenie Leokadii Przebindy, Grzegorza Przebindy i Igora Przebindy jest trzecim z kolei. Jako pierwszy powieść przetłumaczyli Witold Dąbrowski i Irena Lewandowska, drugie tłumaczenie było Andrzeja Drawicza. Jest jeszcze czwarte z 2017r. Jana Cichockiego. Oprócz tego ostatniego czytałam wszystkie, a Drawicza ze 3 lub i 4 razy. Aby zauroczyć się tą powieścią, wystarczy wziąć dowolne tłumaczenie do ręki i z całą pewnością wystarczy. Bez żadnego problemu rozumie się przesłanie książki. Ale fascynując się nią, można porównywać poszczególne przekłady i doskonale się przy tym bawić. Nie jestem językoznawcą ani polonistą czy rusycystą, nie porównywałam przetłumaczonego tekstu do oryginału, ale muszę przyznać, że jeżeli ktoś zna powieść, czytał ją parę razy, wyczuje różnice w tłumaczeniu.

    W przypadku tłumaczenia Przebindów elementem charakterystycznym i nowatorskim są obszerne przypisy. Ale już właściwie od samego początku czułam, że powieść ma jakby inny rytm. Byłam już przyzwyczajona do tłumaczenia Drawicza i chyba już zawsze będę uważała, że to właśnie jego tłumaczenie jest najlepsze, że najlepiej wpada w ucho, że nawet przypomina mi poezję, nie czułam w nim zgrzytów czy dziwacznych fraz. Ale każdy, kto sięga po to arcydzieło, jest wart dla mnie najwyższej oceny.

    Ciekawa byłam bardzo pierwszego zdania. Drawicz właśnie to zdanie jako jedyne zostawił z tłumaczenia Dąbrowskiego i Lewandowskiej, uznając, że jest przetłumaczone tak, że zmieniać go nie można. Brzmiało ono „Pewnego razu wiosną, w porze niesłychanie upalnego zmierzchu, pojawiło się w Moskwie na Stawami Patriarszymi dwóch obywateli.”  U Przebindów brzmi ono z kolei tak: „Pewnego razu wiosną, gdy rozżarzone słońce znikało za horyzontem na Patriaszych Prudach w Moskwie pojawili się dwaj obywatele.” Kwestia gustu, która wersja komu spodoba się bardziej.

    Ciekawe rzeczywiście są przypisy. Miałam mieszane uczucie po nie sięgając. Część z nich , na szczęście niewielka, jest skierowana do osób, które nie mają nawet podstawowej wiedzy historycznej. Tłumacze wskazują przykładowo, co oznaczało, gdy mówiło się , że ktoś znikał w tamtym czasie.   Ale cześć z przypisów rzeczywiście jest ciekawa. Mi osobiście  wydawało się, że rozumiem to dzieło, że je czuję. Ale po lekturze przypisów, mimo wszystko rozumiem je jeszcze lepiej. Przykładowo na balu u szatana pojawia się masa gości, część z nich jest od razu rozpoznawalna jako znane postacie historyczne. Niektórzy wskazani są z nazwiska, inni z imienia, inni z opisu, jeszcze innym Bułhakow nadał fikcyjne nazwiska, a w rzeczywistości faktycznie byli oni konkretnymi osobami, również znanymi . Przebindowie pokusili się o to, aby zidentyfikować każdego takiego gościa. Myślę, że mało kto wiedział,  kim jest postać z balu określona jako „zdolny podwładny”, w rzeczywistości są to nawiązania do stalinowskich czystek z 1938r.  i do Nikołaja Jeżowa i  Genricha Jagody. Albo chociażby hrabia Robert, pierwowzorem jego był Robert Dudley, hrabia Leicester, kochanek Elżbiety I.     

    Przebindowie wyjaśniają w przypisach nawiązania biblijne, historyczne, imiona głównych postaci, które też nie wzięły się znikąd. Opisują też masę szczegółów z tamtejszej rzeczywistości. Warto mieć tą książkę również i z powodu przypisów, bez względu na to, czyje tłumaczenie się czyta, przypisy te zawsze będą przydatne.  Jako miłośniczka „Mistrza i Małgorzaty” nie wyobrażałam sobie, aby tego tłumaczenia nie mieć, lub aby go nie przeczytać.     

6/6