Gdy biorę do ręki dzieła Shakespeare, zastanawiam się, jak to jest. Czy on naprawdę znał duszę człowieka na wylot, czy można znaleźć u niego takie prawdy, o których nikt inny nie pisał, albo prawdy mało znane czy kontrowersyjne, albo takie, które nie do końca sobie uświadamiamy. Uważam, że właśnie tak jest, znał człowieka jak mało kto i to w czasach, gdy nie było żadnych psychiatrów, psychologów, psychoanalityków czy psychoterapeutów. Nie znałam wcześniej „Kupca weneckiego”, intryga jest bardzo wciągająca, a ilość różnorakich prawd psychologicznych olbrzymia.
Zaskoczyło mnie pozytywnie przykładowo oczywiście to, co Shakespeare napisał o przyjaźni. Poeci z reguły opiewają miłość. A tutaj Lorenzo mówi do Porcji: „Masz szlachetne, prawdziwe i ścisłe pojęcie o tym, czym jest boska przyjaźń”. Znaczna część utworu odnosi się do przyjaźni, która co do zasady może być nawet trwalsza, bardziej szczera i wartościowa od miłości. „Kupiec” jest w dużej mierze poza tym także o sile nienawiści, zemście i miłosierdziu. Shylock wpada niemal w euforię na myśl o nadchodzącej zemście „Co za radość. Będę go gnębił, będę go dręczył. Co za radość”. Miłosierdzie potraktowane jest jako jeden z najwspanialszych przymiotów ducha. W kontekście całego utworu chyba bardziej trafne byłoby mówienie nie o miłosierdziu, tylko o przebaczeniu, nie wiem, jak jest w oryginale.
„Do miłosierdzia nie można przymusić
Ono opada jak ciepły deszcz z nieba,
Błogosławieństwo przynosząc podwójne –
Temu kto daje i temu kto bierze.
Najpotężniejsza z potęg tego świata,
Królom przystoi bardziej niż korona”.
Czasami zapewne wiele osób ma wątpliwości co do sensu czynienia dobra w bezmiarze zła, wydaje się, że to nie ma większego sensu. Ale dramaturg pisze:
„To w naszym domu błyszczy to światełko;
Maleńka świeczka, a widać ja z dala!
Podobnie dobry uczynek jaśnieje
W złym mroku świata”.
Często też zapewne czytelnik widział sytuacje, gdy światem rządzi blichtr, zwyciężają w różnych aspektach osoby, najbardziej się lansujące, a niekoniecznie coś sobą reprezentujące. Tak bywało zawsze. Tutaj zaś autor wyraźnie sygnalizuje, że ma świadomość, iż tak właśnie z reguły jest, ale w tej konkretnej sztuce nagrodę, czyli rękę Porcji, dostanie ktoś najbardziej wartościowy. Wybierając jedną z trzech szkatułek Bassanio analizuje:
„Co z wierzchu błyszczy, w środku bywa niczym;
Świat wiecznie zdobią ozdobne pozory”.
Mając do wyboru szkatułkę złotą, srebrną i ołowianą, wybiera tą ostatnią.
„Wybieram zaś ciebie,
Skromny ołowiu, który raczej grozisz
Niż obiecujesz: wolę szarą mowę
Niż złotoustych kruszców rozgadanie.”
Większość osób zapewne uważa, że kieruje się wartościami, ale prawda jest taka, że jednak znaczna część wybierając chociażby pracę, nie do końca kieruje się tym, co ich naprawdę fascynuje, tylko po prostu przyszłymi, przewidywanymi zarobkami. Shakesperare mówi do księcia Maroka, który ubiegając się o rękę Porcji, wybrał złotą szkatułkę :
„Dzieci, dzieci!
Kto mądry, ten się nie podnieci
Złudą, nie wpadnie w złote sieci”.
Shakespeare pisze też o mądrości, o doświadczeniu jako o niezbędnym do zrozumienia życia czynniku.
„Tylko doświadczenie
Kształci sąd, daje zrozumienie
Prawdy, odsłania nam korzenie
Błędu”.
„Wielu”: to może oznaczać jedynie
Tłum głupców, którzy ufają pozorom
I widzą tylko to, co ujrzy oko,
Nie sięgając w głąb”
Właściwie to nad całą sztuką można dłużej myśleć, niż ją czytać. Powyżej wybrałam tylko niektóre z najciekawszych myśli, do każdego najbardziej przemówi co innego, każdy ma inne doświadczenie, jest w innej sytuacji osobistej czy zawodowej. Nie ulega wątpliwości, że Shakespeare był wielkim mędrcem, a my możemy czerpać z tej mądrości. Nawet gdy któraś z jego myli może wydać się już znana i mało odkrywcza, warto jednak się nad nią zastanowić, odnieść do pewnych sytuacji życiowych i wtedy zauważy się jej głębię, drugie dno, trzecie, podtekst no i siebie w tym wszystkim. Mam w domu 2 olbrzymie tomy dzieł Shakespeare`a, komedie i tragedie zamierzam je sukcesywnie wszystkie przeczytać, łącznie z tymi które już znam.
10/10
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz